genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Das Forum für professionelle Latinisten und Studenten der Lateinischen Philologie

Moderatoren: Zythophilus, marcus03, Tiberis, ille ego qui, consus, e-latein: Team

genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon ille ego qui » Mi 25. Dez 2013, 21:26

salvete,

ich habe dieses problem schon im latine-loqui-forum angesprochen - und möchte es hier noch einmal versuchen:
jüngst sollte bei uns in den stilübungen übersetzt werden "jenes griechische wort kakía". der dozent schlug vor, zu schreiben: Graecam illam vocem kakían (appositives Verhältnis). Er meinte, er würde bei einem solchen griechischen einsprengsel ungern einen genetivus epexegeticus setzen (wie rein lateinisch: vox laudandi "das wort loben", nomen stultitae "das wort dummheit".
ich hatte bei dieser lösung ein etwas mulmiges gefühl. der alte menge §9 lässt für solche fälle keine ausnahme zu; cicero selbst schreibt an der betreffenden stelle bloß:
de fin. 3,40,18
sin κακίαν malitiam dixisses

- eine möglichkeit, die uns auch der dozent gewährte.
Bislang finde ich keine belege, wie ein griechisches wort mit einem ausdruck wie "vox", "vocabulum" oder "nomen" in irgendwie attributiver weise zu verbinden ist. Der alte Menge bietet im betreffenden Paragraphen den (erfundenen) Beispielsatz:
Vocem lupi constat propinquam esse nomini Graeco lýkos

- und widerspricht mit dem nominativ (!) lýkos gleich einmal kommentarlos seiner eigenen, eben aufgestellten regel.
eben habe ich eine kleine phi-diogenes-korpusrecherche angestrengt: ich suchte nach "vox/voc* ... Graec*", "nomen/nomin* ... Graec*", "vocabul* ... Graec*" und vergleichbarem, was zu keinen entsprechenden belegen mit attributivem verhältnis führte. fast bekommt man den eindruck, eine solche verbindung wird gemieden, zumal wenn man auf solche stellen stößt:
Apuleius Madaurensis. De Deo Socratis (Apulée: Opuscules
Philosophiques (Du Dieu de Socrate, Platon et sa Doctrine, Du
Monde) et Fragments, ed. J. Beaujeu, 1973). (1212: 004)

section 6, line 10

Hos Graeci nomine daemonas (akk. - zu "hos") nuncupant,
inter <terricolas> caelicolasque uectores hinc
precum inde donorum, qui ultro citro portant hinc
petitiones inde suppetias ceu quidam utri[u]sque
interpretes et salutigeri.


meine suche wäre ins uferlose gegangen, wenn ich mich nicht auf stellen beschränkt hätte, in denen "Graec*" vorkommt ...

Gibt es Meinungen dazu? Oder doch irgendwelche stellen? ich habe bislang neuen und alten menge und KSt konsultiert ...

valete :)
Zuletzt geändert von ille ego qui am Do 26. Dez 2013, 00:38, insgesamt 1-mal geändert.
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena
carmen et egressus silvis vicina coegi,
ut quamvis avido parerent arva colono,
gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis
arma virumque cano ...
ille ego qui
Augustus
 
Beiträge: 6961
Registriert: Sa 3. Jan 2009, 23:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon ille ego qui » Mi 25. Dez 2013, 22:49

Sex. Pompeius Festus, De Verborum Significatione
page 343, line 17

Sis-
pitem Iunonem, quam vulgo sospitem appel-
lant, antiqui usurpabant, cum ea vox ex
Graeco videatur sumpta, quod est σώζειν
. Sul-
tis, si voltis significat, composito voca-
bulo, ita ut alia sunt: <sodes,> si audes; sis, si vis;
†plicet† in loco; sci[s] licet, scias licet; equidem
[equo], ego quidem.


M. Terentius Varro, Res Rusticae
book 2, chapter 4, section 9, line 2

Sus graece dicitur ὗς, olim θῦς dictus ab illo
verbo quod dicunt θύειν, quod est immolare.



nondum satis perspexi:

A. Gellius. Noctes Atticae 1–20 (A. Gelli Noctes Atticae. Vols.
1–2, ed. K. Marshall, 1968). (1254: 001)

book 19, chapter 13, section 4, line 3

Tum Festus Postumius grammatico cuipiam Latino,
Frontonis familiari 'docuit' inquit 'nos Apollinaris “nanos”
uerbum Graecum esse, tu nos doce, in quo de mulis aut
eculeis humilioribus uulgo dicitur, anne Latinum sit et aput
quem scriptum reperiatur.



duos habeo locos, qui fortasse utiles erunt:

M. Terentius Varro. Res Rusticae (M. Terenti Varronis Rerum
Rusticarum Libri Tres, ed. G. Goetz, 1929). (0684: 002)

book 1, chapter 31, section 4, line 7

ocinum dictum a graeco verbo ὠκέως,
quod valet cito, similiter quo<d> ocimum in horto.


M. Fabius Quintilianus, Institutio Oratoria
book 8, chapter 2, section 18, line 4

In hoc malum a quibusdam etiam laboratur: neque
id nouum uitium est, cum iam apud Titum Liuium inueniam
fuisse praeceptorem aliquem qui discipulos obscurare quae
dicerent iuberet, Graeco uerbo utens σκότισον. Vnde illa
scilicet egregia laudatio: 'tanto melior: ne ego quidem intel-
lexi.



data occasione - ubi primum in tuguriolum meum Erlangense venero - lexica Graeca inspiciam, ut istos locos recte intellegam - quibus tamen vos nunc fraudare nolui ;-)

valete.
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena
carmen et egressus silvis vicina coegi,
ut quamvis avido parerent arva colono,
gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis
arma virumque cano ...
ille ego qui
Augustus
 
Beiträge: 6961
Registriert: Sa 3. Jan 2009, 23:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon SursumDeorsum » Do 26. Dez 2013, 01:48

Ich habe gerade Isidors Etymologiae durchgesehen, aber bin nicht fündig geworden. Was sich am meisten (zumindest bei Porphyrio, Isidor und den Adnotationes super Lucanum) findet, ist folgendes Schema:

x Graece y dicitur/vocatur/appellatur, x Graeci y nominant, appellant, dicunt usw.

Isid. 4, 10, 10: τροχὸς enim Graece rota dicitur.

Adnot. ad Luc. 9, 762: HOC POSSE SITIM id est neminem Cato scrutari passus est, utrum Aulus siti moreretur an veneno. Possumus tamen ‘hoc posse sitim’ ipsum serpentem accipere, ut Graece διψάς Latine sitis appelletur.

Porph. ad Hor. ep. 1, 18, 45: Belle LENIBUS IMPERIIS quam πιθανάγκην Graeci vocant...
Pangere non potuit nisi potus scurra Cratinus;
sunt mihi fata eadem: Pierides madeant!


Mox Melitam multo mala murmure maltha migrabit.

Iuppiter est, quodcumque vides, quodcumque moveris.
Sortilegis egeant dubii semperque futuris
Casibus ancipites: me non oracula certum,
Sed mors certa facit. Pavido fortique cadendum est:
Hoc satis est dixisse Iovem.
SursumDeorsum
Dictator
 
Beiträge: 1007
Registriert: Mi 30. Mai 2012, 12:25
Wohnort: Pagus inter Erlangam et Norimbergam situs

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon ille ego qui » Do 26. Dez 2013, 01:50

gratias tibi ago, carissime! :)
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena
carmen et egressus silvis vicina coegi,
ut quamvis avido parerent arva colono,
gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis
arma virumque cano ...
ille ego qui
Augustus
 
Beiträge: 6961
Registriert: Sa 3. Jan 2009, 23:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon SursumDeorsum » Do 26. Dez 2013, 02:03

Was ich noch probiert habe, war folgendes, leider auch ohne Belegstellen:

http://latin.packhum.org/concordance?q=graece+vocatur

http://latin.packhum.org/concordance?q= ... appellatur

http://latin.packhum.org/concordance?q=graece+nominatur

http://latin.packhum.org/concordance?q=graece+dicitur

Eine Suche nach typischen Schlagwörtern aus dem Bereich der Philosophie, Staatstheorie, Grammatik usw. in ihrer Genetivform (ich habe bisher nach mimeseos, dikaiosynes, oikias, sophrosynes gesucht) bringt uns leider auch nicht weiter, und der Auctor ad Herennium hat sich leider die Mühe gemacht, alle griechischen Termini zu latinisieren, so dass dem Herausgeber der Loeb-Ausgabe nur die undankbare Aufgabe bleibt, die griechischen Pendants in einzelnen Anmerkungen wiederzugeben.

Was bleibt? Ich denke, wir können unserem Dozent für den Moment nicht das Gegenteil beweisen :roll:
Pangere non potuit nisi potus scurra Cratinus;
sunt mihi fata eadem: Pierides madeant!


Mox Melitam multo mala murmure maltha migrabit.

Iuppiter est, quodcumque vides, quodcumque moveris.
Sortilegis egeant dubii semperque futuris
Casibus ancipites: me non oracula certum,
Sed mors certa facit. Pavido fortique cadendum est:
Hoc satis est dixisse Iovem.
SursumDeorsum
Dictator
 
Beiträge: 1007
Registriert: Mi 30. Mai 2012, 12:25
Wohnort: Pagus inter Erlangam et Norimbergam situs

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon Medicus domesticus » Do 26. Dez 2013, 12:08

Wer immer wieder sich in der Art, wie SursumDeorsum beschrieben hat, ausdrückt -in einer Vielzahl- ist Celsus in De Medicina. Das mußte ich als medicus natürlich erwähnen... :lol:
Ich persönlich würde illeegoqui´s Satz so ausdrücken (mit einer Umschreibung) wie es uns einige Autoren vormachen:
...illam vocem, quam x (Akk.) Graeci vocant...,
oder: illam vocem, quae x (Nom.) a Graecis vocatur/appellatur....usw.
Medicus domesticus
Dominus
 
Beiträge: 7287
Registriert: Di 9. Dez 2008, 11:07

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon consus » Do 26. Dez 2013, 14:19

ille ego qui hat geschrieben:... dozent schlug vor, zu schreiben: Graecam illam vocem kakían (appositives Verhältnis). Er meinte, er würde bei einem solchen griechischen einsprengsel ungern einen genetivus epexegeticus setzen ... ... ein griechisches wort mit einem ausdruck wie "vox", "vocabulum" oder "nomen" in irgendwie attributiver weise zu verbinden ist. ... "nomen/nomin* ... [
Illi amico studiosissimo sal.
‘Disertissimus Romuli nepotum, quot sunt et quotque fuere’, Marcus noster Tullius quodam loco (ac. 2, 145) his utitur verbis:
Zeno … tum cum plane conpresserat pugnumque fecerat, conprensionem illam esse dicebat, qua ex similitudine etiam nomen ei rei, quod ante non fuerat, κατάλημψιν imposuit
Quae verba spero ex aliqua tibi parte fore utilia.
Vale. Fruere festis his diebus!
Benutzeravatar
consus
Pater patriae
 
Beiträge: 14234
Registriert: Do 27. Jul 2006, 18:56
Wohnort: municipium cisrhenanum prope Geldubam situm

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon ille ego qui » Do 26. Dez 2013, 14:36

attat! istis, quae affers, ciceronis verbis sententia magistri nostri quodammodo ("... als Namen ...") confirmari videtur. gratias maximas tibi ago.
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena
carmen et egressus silvis vicina coegi,
ut quamvis avido parerent arva colono,
gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis
arma virumque cano ...
ille ego qui
Augustus
 
Beiträge: 6961
Registriert: Sa 3. Jan 2009, 23:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon Medicus domesticus » Do 26. Dez 2013, 14:37

Interessant bei diesem Beispiel von consus ist aber, dass imponere alicui nomen teils mit Gen., teils mit Akk. verbunden wird. (siehe Georges unter impono).
Medicus domesticus
Dominus
 
Beiträge: 7287
Registriert: Di 9. Dez 2008, 11:07

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon ille ego qui » Do 26. Dez 2013, 15:03

gratias tibi ago, mi Medice, quod hanc rem memorasti. en locos a Georgesio collectos:

alci nomen imponere, teils mit Genet. des Namens, huic praedae ac direptioni cellae nomen, Cic.: vitiis virtutis nomen, Quint.: teils m. Acc. des Namens, etiam nomen ei rei, quod ante non fuerat, κατάληψιν imposuit, Cic.: filiis duobus Philippum atque Alexandrum et filiae Apamiam nomina imposuerat, Liv. – so auch imp. cognata vocabula rebus
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena
carmen et egressus silvis vicina coegi,
ut quamvis avido parerent arva colono,
gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis
arma virumque cano ...
ille ego qui
Augustus
 
Beiträge: 6961
Registriert: Sa 3. Jan 2009, 23:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon SursumDeorsum » Do 26. Dez 2013, 15:05

Im Anschluss an Medicus Information ein paar Belegstellen:

http://latin.packhum.org/concordance?q=nomen+impo

Gerade folgende Stellen aus Quintilian und Justinian kommen, wie ich meine, schon sehr nahe an das heran, was wir suchen:

Quint. 9, 4, 82: Tres breues trochaeum, quem tribrachyn dici uolunt qui choreo trochaei nomen imponunt, tres longae molosson efficient.

Quint. 9, 4, 88: trochaeum ut nimis currentem damnet eique cordacis nomen imponat.

Just. Dig. 35, 1, 28, 1: is qui testamentum fecit Agatheam, quam testamenti tempore habuit, uen-
didit et postea ancillas emit, ex his uni Agatheae nomen imposuit
.
Pangere non potuit nisi potus scurra Cratinus;
sunt mihi fata eadem: Pierides madeant!


Mox Melitam multo mala murmure maltha migrabit.

Iuppiter est, quodcumque vides, quodcumque moveris.
Sortilegis egeant dubii semperque futuris
Casibus ancipites: me non oracula certum,
Sed mors certa facit. Pavido fortique cadendum est:
Hoc satis est dixisse Iovem.
SursumDeorsum
Dictator
 
Beiträge: 1007
Registriert: Mi 30. Mai 2012, 12:25
Wohnort: Pagus inter Erlangam et Norimbergam situs

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon Prudentius » Do 26. Dez 2013, 17:24

dass imponere alicui nomen teils mit Gen., teils mit Akk. verbunden wird


Warum nicht auch mit Dativ?
Prudentius
Senator
 
Beiträge: 3577
Registriert: Di 24. Mai 2011, 17:01

Re: genetivus epexegeticus von griechischen wörtern?

Beitragvon consus » Do 26. Dez 2013, 18:02

SursumDeorsum hat geschrieben:... Stellen aus Quintilian und Justinian kommen, wie ich meine, schon sehr nahe an das heran, was wir suchen: ....
Apta sane exempla, optime SursumDoersum, sed verba Graeca ad unum omnia videntur esse latinizata, i.e. ita formata ut cum dicendi consuetudine congruerent Latina. Lego enim “cordacis nomen”, non “κόρδακος nomen”. Ceterum res explicatur a Kühner-Stegmann II 1, p. 421 („In k l a s s i s c h e r P r o s a finden sich die obigen Verbindungen fast alle nicht…“).
Benutzeravatar
consus
Pater patriae
 
Beiträge: 14234
Registriert: Do 27. Jul 2006, 18:56
Wohnort: municipium cisrhenanum prope Geldubam situm


Zurück zu Lateinische Philologie



Wer ist online?

Mitglieder in diesem Forum: 0 Mitglieder und 7 Gäste